Piwnice przy ulicy Orlej w centrum Kielc wpisano do rejestru zabytków. Dlaczego?

Nieruchomość przy ulicy Orlej 4 znajduje się w starym śródmieściu Kielc, na północ od średniowiecznego rynku. Leży ona w części zwanej dawniej zatyłkami, między ulicami: Orlą, Warszawską, Kozią i aleją IX Wieków Kielc. Orla była uliczką gospodarczą oddzielającą posesje mieszczańskie przy kieleckim rynku, od ich gospodarczego, na wpół rolniczego zaplecza. Stanowiły go długie pasma dawnych pól opadające ku korycie rzeczki Silnicy (dziś w zakrytym kanale), na jej drugim brzegu ciągnące się w kierunku wsi Szydłówek.

W latach 30. XIX wieku, w wyniku przebicia do rynku obecnej ulicy Warszawskiej zabudowania gospodarcze znalazły się w pierzei ulicznej. Dom przy Orlej 4 - murowany, parterowy z 7 pokojami, kuchnią, kilkoma spiżarniami - powstał w latach 1841-1866. Piwnice są starsze, pochodzą sprzed wielkiego pożaru, który miał miejsce w 1800 roku, ich istnienie łączone jest z działalnością browaru Mozalskiego. Z biegiem lat pojawiali się kolejni właściciele nieruchomości, powstawały i znikały budynki obok, ale dom przy Orlej 4 trwał. Na początku XXI wieku w piwnicach części wschodniej budynku uruchomiono lokal gastronomiczny, położono posadzki, wydzielono miejsce pod bar i toaletę, doprowadzono instalacje. Obecnie na parterze i w piwnicy wschodniej funkcjonuje świetlica społeczna i sklep z odzieżą. Część zachodnia użytkowana była przez osoby prywatne.

Osoby, które były gośćmi szynku Zatyłki mogły podziwiać niezwykła urodę piwnic pod niepozornym domem. Wiodą do nich kamienne schody, wejście wygląda imponująco dzięki portalowi z piaskowca i dwuskrzydłowym drewnianym drzwiom. Sklepione kolebkowo izby mają solidne rozmiary, jedna piwnica jest kamienna, druga ceglana. Zwraca uwagę starannie wykonany wątek ceglany pasów sklepiennych lekko wklęsłych — w każdym przęśle ułożony w jodełkę. Pięknie widać to na zdjęciach z czasów, kiedy działał szynk.

Rafał Zamojski, który od lat stara się zainteresować innych losem dawnych kieleckich piwnic, był pomysłodawcą złożenia wniosku do konserwatora zabytków. Pozytywna decyzja o ochronie tego miejsca to nadzieja, że uda się zainteresować także innymi piwnicami. Wcześniej ochronę otrzymały tylko te przy ulicy Leśnej, gdzie mieściło się Biuro Wystaw Artystycznych i dzisiaj każdy ewentualny inwestor ma nakaz zachowania tych piwnic.