Skrzyżowanie rzek w Wągrowcu. Niezwykła atrakcja, którą stworzył człowiek

Skrzyżowanie rzek jest jednym z wyróżników Wągrowca. Wbrew informacjom, które można znaleźć w niektórych publikacjach nie jest ono zjawiskiem naturalnym. Powstało sztucznie i zostało wykonane przez człowieka.

Jak przyznaje Marcin Moeglich z Muzeum Regionalnego w Wągrowcu samo skrzyżowanie rzek jest ściśle związane z założycielami miasta i jego dawnymi właścicielami - cystersami.

- Słynęli oni między innymi z melioracji - przyznaje historyk.

Z informacji przekazanych przez historyka wynika, że Nielba niegdyś wpadła do Wełny z innym miejscu, jednak aby móc sterować poziomem poziomu wody w Wełnie, najprawdopodobniej na potrzeby młynów, które istniały na terenie miasta zdecydowano się na przekop i tak powstało skrzyżowanie.

To jednak nie cystersi są autorami samego skrzyżowania. - Zostało stworzone podczas prac melioracyjnych w 1830 roku. Zmieniły one miejsce ujścia Nielby do Wełny, tak aby wypadało dokładnie w punkcie rozdzielania się biegu Wełny. Rozwiązanie to zaprojektował Adalbert Schulemann z Bydgoszczy po to, by ochronić Wągrowiec (wówczas pod nazwą Wongrowitz) przed zalewaniem wodami powodziowymi obu rzek. Prace melioracyjne miały też na celu zapewnienie podczas suszy odpowiedniego spiętrzenia wód na Wełnie, by mógł na niej działać młyn wodny - pisze Aleksandra Stanisławska na blogu Crazy Nauka.

Co ciekawe wody w obu rzekach praktycznie się nie mieszają. Jak wyjaśnia Moeglich posiadająca silniejszy nurt Wełna płynie górą. "Słabsza" Nielba dołem.

Do skrzyżowanie rzek w Wągrowcu można dostać się od dwóch stron, promenadą. Pierwsza, dłuższa, wiedzie od centrum miasta - Al. Jana Pawła II. Druga, krótsza zaczyna się na ulicy Gnieźnieńskiej.

Bezpośrednio z cysrersami wiąże się inny śmiały plan wodny. Planowali oni budowę kanału, który ma połączyć dwa jeziora. W przeciwieństwie do skrzyżowania kanał jednak nie powstał.

- Za pomysłem budowy kanału łączącego oba jeziora stał opat Mikołaj Bimantanus, stojący w pierwszej połowie XVI wieku na czele wągrowieckiego zakonu cystersów. Po rozmowach między innymi z młynarzami zdecydował się on na budowę kanału - wyjaśniał w rozmowie z „Tygodnikiem” Marcin Moeglich, historyk z Wągrowca.

Budowa ruszyła. Niestety. Całe zadanie przerwała śmierć wągrowieckiego opata. Jego następcy nie podzielali już niezwykle innowacyjnej wizji swojego poprzednika. Pojawiły się także sugestie, że cała inwestycja nie mogłaby należycie funkcjonować ze względu na odmienny stan wysokości w jeziorach. Jednak do dziś w okolicy dzisiejszych Kalisk można dostrzec obniżenie terenu. To pozostałość po rozpoczętej wówczas wielkiej budowie, która bez wątpienia, gdyby tylko powstała, to do dziś mogłaby być jedną z najciekawszych atrakcji turystycznych Wągrowca. Taką jest obecnie skrzyżowanie wągrowieckich rzek. To także dzieło naszych przodków. Powstało ono bowiem sztucznie w XIX wieku.

Warto wspomnieć także o innych ciekawostkach sprzed lat związanych z... wodą. Dziś wielu wągrowczan zachwyca się stojącym nad brzegiem Jeziora Durowskiego aquaparkiem. Jednak, jak się okazuje, już przed wiekami w Wągrowcu istniał „pradziadek” tego dzisiejszego wodnego królestwa. Już w XVI wieku Wągrowiec mógł pochwalić się bowiem posiadaniem...łaźni miejskich. Był to bez wątpienia ówczesny odpowiednik dzisiejszego aquaparku, a zarazem spora innowacja jeśli chodzi o XVI-wieczne miasta. Niestety, dziś nie jest już znana dokładna lokalizacja tego obiektu. Najprawdopodobniej mieścił się on nad rzeką Wełną. To nie była jedyna sanitarna inwestycja z XVI wieku.

- Wówczas w planach była już budowa sieci kanalizacyjnej w Wągrowcu. Niestety. W odróżnieniu do łaźni miejskich, te wówczas nie powstały - tłumaczył historyk. Co istotne, przed wiekami budowano, nie posiadając tak wyspecjalizowanego sprzętu jak dziś. Nie było wówczas żurawi, czy potężnych spychów, które dziś wydają się nieodzowne. Jednak to właśnie także w XVI wieku powstał aktualny budynek wągrowieckiej fary, który przetrwał do dziś. Pierwszy obiekt istniał w tym miejscu już w XIV wieku. Został jednak zniszczony i zastąpiony tym, który stoi po dziś dzień. Co istotne, wągrowiecką farę budowano najprawdopodobniej przez dziesięciolecia. Obiekt nie powstał od razu. Budowa była stopniowa i odkładana w latach. - W XVI wieku Wągrowiec przeżywał swój złoty wiek. Wówczas to budowano w mieście z rozmachem, miasto się rozwijało. Mieszczanie chcieli więc pięknego kościoła - wyjaśnia Moeglich.

Jeśli chodzi o wągrowiecką farę, to w pierwszej kolejności powstało najprawdopodobniej prezbiterium, niewykluczone, że także przyległa do niego kaplica. W kolejnych latach, gdy uzbierano kolejne środki, dobudowywane były nawy boczne. Całość początkowo najprawdopodobniej zwieńczona była drewnianym dachem. Dopiero w kolejnym etapie budowy powstał dach ze sklepieniami, które możemy podziwiać po dzień dzisiejszy.

Najprawdopodobniej jeszcze dłużej trwała budowa wągrowieckiego klasztoru. Świadczyć o tym może dość spory okres czasu, jaki trwały przenosiny zakonników z Łekna do Wągrowca. Od przyjazdu pierwszego zakonnika do zakończenia „przeprowadzki” minęło... sto lat. Przez ten czas powstawał najprawdopodobniej także obiekt klasztorny.