Spis na rach-ciach

Przyszedł rachmistrz do Kowalskiego. Miał się tylko umówić na spotkanie po 21 maja. Ale rachmistrza poniosło i spisał Kowalskiego. Mimo że Narodowy Spis Powszechny zaczyna się za tydzień, niektórzy rachmistrzowie zaczęli już teraz. A tego im nie wolno. Jaki będzie obraz Polski ze spisu na dzień 21 maja 2002 roku, jeśli Kowalski umrze 20?

Spis miał się zacząć 21 maja. I ani minuty wcześniej, bo ta ,,wielka fotografia polskiego społeczeństwa’’ - jak nazywają spis statystycy - tylko wtedy będzie ostra jeśli nie rozciągnie się w czasie. Rachmistrzowie nie mieli wcześniej nikogo spisywać - a jednak to robią. A raczej robili. Obchód przedspisowy skończył się wczoraj. Ponownie rachmistrzowie mają nas odwiedzić dopiero po 21 maja (do 8 czerwca). Postanowili oszczędzać nogi?

Nie wolno!

– To wręcz karygodne – denerwuje się Bogdan Reiter, dyrektor Urzędu Statystycznego w Poznaniu. – To niezgodne z ideą spisu. Rachmistrz, który wypełni formularz już teraz, powinien powtórzyć spis.

Według dyrektora pracą rachmistrzów powinni się zająć ich opiekunowie, którzy mogą pytać jak idzie spisywanie. Ale rachmistrzowie mogą przecież skłamać i wypełniony teraz, czyli za wcześnie, formularz przedstawić już po rozpoczęciu właściwego spisu. – Dlatego opiekun powinien kontrolować pracę rachmistrzów. Obowiązuje zasada ufaj i sprawdzaj – mówi Bogdan Reiter. Opiekun powinien odwiedzać mieszkańców rejonu, w którym działa rachmistrz? – Tak – twierdzi dyrektor.

Kontrola po spisie?

Kontrolujecie rachmistrzów? – Nie – mówi Ewa Mańkowska-Brzostowicz, kierownik Oddziału nr 2 Biura Spisowego w Zespole Szkół Elektrycznych na poznańskim Świcie. – Nasi rachmistrzowie nie mogą wypełniać formularzy, bo ich jeszcze nie mają. Tylko jak ktoś z odwiedzonych mieszkańców mówi, że na czas spisu wyjeżdża, mogą zostawić mu formularz.
O praktykach rachmistrzów nie wie też nic Aldona Cielecka z Oddziału nr 10. – Dobrze, że to słyszę. Zwrócimy na to uwagę rachmistrzom podczas odprawy. Ciekawe, czy któryś się przyzna?

A jak się przyzna? – To w czasie spisu będzie musiał jeszcze raz odwiedzić to mieszkanie. Jeśli nic się nie zmieni - wykorzysta raz wypełniony formularz – mówi kierownik.

Niegrzeczni

Na razie zamiast skarg na rachmistrzów są skargi samych rachmistrzów. Z reguły przyjmowani z otwartymi ramionami, w niektórych domach odbijają się od drzwi. – Parę razy usłyszeli: won i kilka cięższych słów – mówi Ewa Mańkowska-Brzostowicz. Zdarzają się też skargi, choć rzadkie, na samych rachmistrzów. W jednym z okręgów rachmistrz nie nosił legitymacji i torby spisowej - bo niewygodna - więc mieszkańcy nie chcieli wpuszczać go do domów. W innym przypadku niezadowolony ,,klient’’ poskarżył się, że rachmistrz na odchodnym rzucił mu formularze na stół.
O tym, że rachmistrzowie zaczęli spis wcześniej - w biurach spisowych jeszcze nikt nie wie. Czy to coś zmieni? Według teorii statystyki spisy powinno się przeprowadzać jak najszybciej, bo tylko wtedy można uzyskać w miarę przejrzysty obraz społeczności. W dłuższym okresie zawsze gdzieś ktoś może umrzeć, przeprowadzić się, albo dorobić potomka. Czy spis zrobiony przed spisem coś zmieni? Może niedużo, ale to zawsze kilka błędów więcej.

Jak wygląda rachmistrz?
Prawdziwy rachmistrz musi mieć prostokątną legitymację z zielonymi symbolami GUS (Główny Urząd Statystyczny), ze zdjęciem, podpisem swoim i dyrektora urzędu statystycznego. Na legitymacji znajdzie się też liczący 9 znaków identyfikator. Rachmistrz będzie miał też ciemnozieloną torbę spisową, a w niej różowe formularze spisowe.
Co wolno rachmistrzowi?
Do wczoraj rachmistrzom wolno było zadać tylko pytania o to kto mieszka w domu, jakiego typu to jest gospodarstwo i kiedy może przyjść w ramach spisu. Aż do wtorku żaden rachmistrz już nie powinien pojawić się w polskich domach. Od 21 maja rozpocznie się ,,wielkie spisywanie’’ w ramach Spisu Powszechnego
i Rolnego. Spis potrwa do
8 czerwca 2002 r. W tym czasie 180 tysięcy polskich rachmistrzów odwiedzi wszystkie polskie domy zadając pytania z formularza. Nie wolno im będzie sprawdzać dokumentów, żądać wypełniania formularzy i składania podpisów, dopytywać się o zarobki, oszczędności, stan majątku, wyznanie, preferencje seksualne czy polityczne.