Te epidemie na przestrzeni wieków zagrażały mieszkańcom Wągrowca

Od kilkunastu miesięcy Polska i cały świat zmaga się z pandemią koronawirusa. Nie jest to jednak pierwsza epidemia, która dotknęła nasz region. Na przestrzeni wieków strach u mieszkańców Polski ale także i Wągrowca wywoływały różne choroby. W różnym okresie wągrowczan dotykały przeróżne epidemie.

Izolacja najlepszym ratunkiem

Na wpływ szerzących się epidemii przed wiekami miał wpływ także stan sanitarny oraz wiedza naszych przodków.

- Epidemie były wielkim problemem. Nie były znane ich przyczyny. Standardy higieniczne nie były takie jak dziś. Nie było także leków. Przykładem na to, jak bano się chorób, jest choćby zachowanie wągrowieckich zakonników. Gdy w mieście wybuchała jakaś epidemia, to aby się nie zarazić, najlepszym sposobem było się odizolować. W takich przypadkach zakonnicy nie raz zamykali bramy klasztoru - wyjaśniał w rozmowie z „Tygodnikiem Wągrowieckim” Marcin Moeglich, historyk z wągrowieckiego muzeum.

"Morowe powietrze" w Wągrowcu

Regiony Wągrowca, podobnie jak i resztę Europy w poszczególnych wiekach nękały rożnego rodzaju plagi. W wieku XII była to najczęściej plaga ospy, w XIII wieku trądu, XIV wieku dżumy, XV wieku syfilisu, XVI wieku czerwonki, XVII wieku gruźlicy, a w wieku XVIIII tyfus. Tragiczny był także wiek XIX i epidemia cholery. Osoby, które zmarły z powodu epidemii zazwyczaj były chowane poza miastem, nie na cmentarzach parafialnych.

Takie cmentarzyska odkrywają archeolodzy. Tak było między innymi w Łęgowie, gdzie cmentarzysko odkryto przypadkiem podczas prac przy kanalizacji. Nad jego zbadaniem pracował wówczas wągrowiecki archeolog Tomasz Podzerek.

- Dysponując wiedzą i źródłami archwalnymi wiemy, że Wągrowiec i jego okolice na przestrzeni dziejów nękane były różnego rodzaju epidemiami. Liczne wzmianki dotyczą „morowego powietrza”, które najbardziej dało się we znaki w 1572 roku, 1603 roku i 1655 roku. Dalsze przypadki zarazy odnotowano w 1658 roku, kiedy to morowa zaraza spowodowała śmierć 100 mieszkańców. Ustąpiła ona zimą, lecz powróciła w roku kolejnym, powodując, że okoliczna ludność w pośpiechu uciekała poza miasto, szukając schronienia w Lesisku i Wielbie [dzisiejsza okolica Rgielska i Berdychowa - przyp. redakcji]. Najbardziej zabójcza jednak dla całej Wielkopolski, w tym także dla Wągrowca i okolic, okazała się zaraza, która pojawiła się się w mieście 17 czerwca 1709 roku. W trakcie zmagań z epidemią w latach 1709-1710 łącznie zmarło 867 osób, a „umarłych chowano początkowo na cmentarzach, mianowicie na Bielawach, później na miejscach gdzie zastano umarłych: po ulicach i drogach, w ogrodach i na polu, w lasach, jako się rzekło Lesisku i Wielbie, dokąd nieszczęśliwi się schronili by ujść śmierci”. Ostatecznie zaraza spowodowała śmierć co najmniej jednej trzeciej części ludności - opisywał epidemie w Wągrowcu na przestrzeni lat archeolog.

Epidemie nie omijały Wągrowca

Zdarzało się, że zmarłych na różnego rodzaju choroby chowano w pośpiechu. Nie raz nie posiadali oni trumien. Zdarza się, że w jednym grobie pochowane są dwie osoby. Występują także groby zbiorowe. Z czasem bowiem było coraz mniej osób które mogły kopać groby dla zmarłych. Ludność nie znając przyczyn chorób bardzo często dopatrywała się w nich kary spadającej na miasto i okolicę za wszelkiego rodzaju grzechy. Stąd też bardzo modne przed wiekami były wersy modlitwy „ od powietrza, głodu, ognia i wojny zachowaj nas Panie”. Dziś wielu może zastanawiać dlaczego także od powietrza. Jednak ludność nie znająca danej choroby, nie mogąca jej scharakteryzować wszelkiego rodzaju epidemie nazywała po prostu morowym powietrzem. Nie mogąc także wyleczyć chorych osób, te zdrowe nie raz ratowały się dość często ucieczką. Często tym samym roznosiły wirusy na inne okolice. Przed wiekami nie raz próbowano uciekać także i na zachód w kierunku Brandenburgii. Nic więc dziwnego, że nasi zachodni sąsiedzi na granicy często w takich okolicznościach stawiali... szubienice. Miały one działać odstraszająco. Ci, których nie odstraszyły, byli wieszani. Epidemie nie ominęły Wągrowca także i w XIX wieku. - W 1847 roku w efekcie zachorowań na cholerę zmarło 200 osób, natomiast w 1866 roku epidemia pochłonęła 147 mieszkańców miasta - wyliczał w „Tygodniku” Podzerek.

Jaka jednak dokładnie była skala ofiar epidemii we wcześniejszych wiekach? Tego nie wiadomo dokładnie. Do dziś przetrwały tylko nieliczne dokumenty. Na cmentarzyska epidemilogiczne natrafia się przypadkowo. - Znakiem w terenie upamiętniającym taki cmentarz były kapliczki, figury i krzyże. Stawianie tego typu konstrukcji miało wielorakie znaczenie. Wierzono, że ich budowa zatrzyma szalejącą w okolicy zarazę lub wyrażano w ten sposób wdzięczność za wysłuchanie próśb i ocalenie miejscowości przed epidemią - tłumaczył archeolog.

Zobacz także: