Z bogatą historią i tajemnicami. Taka jest Gołańcz i jej rynek

Gołańcz to jedno z trzech miasta powiatu wągrowieckiego. Podobnie jak dwa pozostałe, może pochwalić się bogatą historią sięgającą jeszcze dalej niż na przykład historia Wągrowca.

- Nazwa wsi w formie Golanch została po raz pierwszy odnotowana w dokumencie arcybiskupa Wincentego z 1222 roku, zatwierdzającym dziesięciny przysługujące klasztorowi cysterskiemu w Łeknie. Kolejne wzmianki o miejscowości pojawiły się dopiero w XIV wieku, gdy jej znaczenie zaczęło wzrastać za sprawą przedstawicieli rodu Pałuków, a przede wszystkim biskupa kujawskiego Macieja i jego bratanka Tomisława z Gołańczy. Obaj należeli do możnej i wpływowej elity królestwa. To oni uczynili Gołańcz rycerskim ośrodkiem rezydencjonalnym i z tym faktem można wiązać zarówno budowę zamku, jak i fundację kościoła i lokację miasta. Data nadania praw miejskich nie jest znana. Wiemy, że w 1364 roku Gołańcz określona została jako wieś parafialna, natomiast pierwsza wzmianka poświadczająca miejski charakter ośrodka pochodzi dopiero 1399 roku. Odnotowano wówczas w postępowaniu sądowym niejakiego Sieciesława, mieszczanina z Gołańczy. Lokacja miejska nastąpiła więc po 1364 roku a przed 1399. Przypuszczalnie była to inicjatywa Tomisława z Gołańczy, realizowana przez niego w końcu lat sześćdziesiątych lub w latach siedemdziesiątych XIV wieku - wyjaśnia Marcin Moeglich, historyk z Muzeum Regionalnego w Wągrowcu.

Czy już wówczas istniał w mieście rynek, w tym samym miejscu co dziś?

- Biorąc pod uwagę relację przestrzenną z kościołem i z zamkiem wydaje się to prawdopodobne, ale warto tę kwestię zweryfikować w oparciu o badania archeologiczne. Zresztą nie jest to jedyne pytanie, na które można oczekiwać odpowiedzi ze strony archeologów. Ziemia - również ta na gołanieckim rynku - skrywa wiele tajemnic z przeszłości miasta i życia jej dawnych mieszkańców - przyznaje historyk.

Niewykluczone, że historia odsłoni jakieś swoje tajemnica podczas prac, które aktualnie rozpoczęły się na terenie miejscowego rynku. Jak wyjaśnia gołaniecki regionalista Sławomir Maciaszek, aktualnie gołaniecki rynek ma kształt nieregularnego czworoboku. Jego zabudowa, jak i pobliskich ulic pochodzi z końca XIX i początku XX wieku.

- Obecnie w środkowej części rynku znajduje skwer, na którym znajduje się pomnik św. Wawrzyńca - patrona miasta i miejscowej parafii. Autorem kamiennej dwumetrowej rzeźby był wybitny swego czasu artysta malarz i rzeźbiarz, profesor Szkoły Sztuk Zdobniczych w Poznaniu Marcin Rożek. Rożek był autorem wielu znamienitych prac, między innymi znanego wszystkim pomnika Bolesława Chrobrego stojącego przed katedrą gnieźnieńską i pomnika Chrystusa Króla w Poznaniu, który niestety nie przetrwał okresu okupacji. Marcin Rożek za swoją działalność z czasów Powstania Wielkopolskiego, był poszukiwany przez Niemców. Ukrywał się przed aresztowaniem, został jednak zatrzymany w Tarnowie Podgórnym w 1941 roku i uwięziony w Forcie VII w Poznaniu. W lipcu 1943 roku został przewieziony do niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Auschwitz za odmowę stworzenia rzeźby Adolfa Hitlera - gdzie niespełna rok później zmarł. Myśl o postawieniu figury pojawiła się już w drugiej połowie XIX wieku, jednak dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości gołaniecka Rada Miejska podjęła we wrześniu 1923 roku uchwałę o budowie figury. Realizacją tego zadania zajął się wikariusz parafialny ks. Sokołowski, burmistrz Jan Biendara oraz ks. proboszcz Maksymilian Szukała. Rysunek pomnika przygotował pochodzący z Gołańczy gdański architekt Czesław Świałkowski - wyjaśnia Maciaszek.

Pomnik powstał i został poświęcony 9 sierpnia 1925 roku. Jak zdradza jednak Maciaszek nie stał w tym samym miejscu co dziś lecz w w północno - zachodnim narożniku rynku.

- Mieszkańcy gromadzili się przy niej przy okazji ważnych dla mieszkańców miasteczka uroczystości, aż do pierwszych miesięcy wojny - kiedy to została zniszczona przez Niemców. Przez wiele lat jej dalszy los nie był znany. Dopiero podczas jubileuszu 600-lecia miasta okazało się, że część rozbitej figury przechowywana była w miejscowym kościele. Górna część rzeźby znalazła się na okolicznościowej wystawie w gołanieckiej Regionalnej Izbie Tradycji. Wtedy zdecydowano o odrestaurowaniu i ponownym ustawieniu figury w mieście. Z wnioskiem takim do Rady Miasta i Gminy wystąpiło Towarzystwo Miłośników Ziemi Gołanieckiej. Ówczesne władze samorządowe podjęły odpowiednie działania, a Wojewódzki Konserwator Zabytków w Poznaniu wpisał figurę do rejestru zabytków. Zawiązano społeczny komitet, którego zadaniem były starania o powrót pomnika na Rynek. Wsparcie finansowe otrzymano ze środków wojewódzkich, powiatowych, gminnych oraz lokalnych przedsiębiorców i mieszkańców miasta i gminy. Na pomniku widnieje napis: „Ojcowie ufundowali - 1925; nienawiść zniszczyła - 1939; miłość odbudowała - 2000” - opisuje regionalista.

Jak wskazuje Maciaszek, w odróżnieniu od wielu innych rynków, ten w Gołańczy posiada szatę roślinną, która nadaje mu charakter i klimat.

ZOBACZ TAKŻE

Wiadomości z Naszego Miasta przez 24 godziny w Twoim telefonie

Pobierz bezpłatną aplikację Nasze Miasto i bądź na bieżąco z informacjami!
Oprócz standardowych kategorii, z powodu panującej epidemii, wprowadziliśmy do niej zakładkę, w której znajdziesz wszystkie aktualne informacje związane z epidemią koronawirusa.